Κείμενο Γιώργου Μπουμπούση

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ « Κυρασολένη, δέκα καριώτικες ιστορίες για μικρά και μεγάλα παιδιά»

«Κάποτε, πριν από πολλά χρόνια, όταν οι άνθρωποι ζούσαν πιο απλά, κάθονταν κοντά στο τζάκι, κι έλεγαν ιστορίες κοιτάζοντας τις φλόγες που τρεμόπαιζαν» (Η ήττα του χρόνου, Αγγελική Παριάρου)

Και κάπου εκεί βρίσκεται η απαρχή των παραμυθιών. Και κάπως έτσι έγιναν τα παραμύθια. Όταν ο πρωτόγονος άνθρωπος, ένιωσε την ανάγκη να κάνει τις πρώτες ομάδες, γεννήθηκε το παραμύθι. Δίπλα στη φωτιά, μέσα στη σπηλιά, με «εικονογράφηση» τις τοιχογραφίες. Ναι, οι πρώτοι άνθρωποι ήταν συγγραφείς και εικονογράφοι των παραμυθοϊστοριών τους.

Και μπόρεσαν μέσα από αυτές, να συνοψίσουν και να μεταδώσουν στα νεώτερα μέλη της φυλής, τις εμπειρίες και τις γνώσεις τους για το κυνήγι, το άναμμα της φωτιάς, την καλλιέργεια της γης, το χτίσιμο του σπιτιού, το μάζεμα των καρπών κτλ

Έγινε το παραμύθι δηλαδή υλικό για τέρψη αλλά και για σκέψη, γιατί μόνο με τη βοήθεια της τέρψης η σκέψη μπορούσε να γίνει γνώση και να αποτυπωθεί στην μακροπρόθεσμη μνήμη των ανθρώπων.

Τα παραμύθια στις απαρχές τους λοιπόν δεν φτιάχτηκαν για παιδιά. Φτιάχτηκαν για όλους! Κι όσο κι αν ο σύγχρονος άνθρωπος τα έχει τα τελευταία 200 περίπου χρόνια εξορίσει στη γη των παιδιών, να είστε σίγουροι ότι παραμένουν κομμάτι του συλλογικού μας ασυνειδήτου, έχουν καταγραφεί κληρονομιά στον γενετικό μας κώδικα, γιατί σε αυτά βασίζεται μέρος της επιβίωσής μας.

Μην σας εκπλήξει λοιπόν ο τίτλος του βιβλίου « Κυρασολένη, δέκα καριώτικες ιστορίες για μικρά και μεγάλα παιδιά». Τα παραμύθια είναι για ΟΛΟΥΣ και κερδίζουμε όλοι αν έχουμε τους αισθητήρες της ψυχής μας ανοιχτούς και βλέπουμε το κέρδος όχι οικονομικά αλλά ως δύναμη αυτοβελτίωσης, ενίσχυσης της ψυχικής μας δύναμης και θετικής στάσης σε μια δύσκολη ομολογουμένως ζωή.

Επιστρέφω λοιπόν κι αναρωτιέμαι: Τι έχει να κερδίσει ένα παιδί αλλά κι ένας μεγάλος που δεν έχει χάσει την επαφή με το παιδί μέσα του, διαβάζοντας την «Κυρασολένη;»

Ο Αϊνστάιν έλεγε « Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι έξυπνα, διαβάστε τους παραμύθια. Αν θέλετε να είναι πολύ έξυπνα, διαβάστε τους πολλά παραμύθια ». Το παραμύθι  κρύβει μέσα του τις δημιουργικότερες πτυχές του ανθρωπίνου πνεύματος: φαντασία, αφαιρετική σκέψη, αποκλίνουσα σκέψη, εφευρετικότητα, συνδιαστικότητα κτλ κτλ

Στις παραμυθοιστορίες του βιβλίου μας, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με το καθημερινό αλλά και το ανορθόδοξο. Μαθαίνει να βλέπει πέρα από αυτό που φαίνεται, να φαντάζεται και να δημιουργεί εκεί που η λογική σταματά. Για παράδειγμα ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΗ μια ευθεία γραμμή, παύει να αυτοπροσδιορίζεται γεωμετρικά. Παίρνει ζωή, ταξιδεύει, ζευγαρώνει, αισθάνεται, αλλάζει… Στο ΜΥΡΜΗΓΚΑΚΙ ένα μικρό μυρμήγκι βρίσκει νέο νόημα στη ζωή του. Μαθαίνει να διαβάζει και γίνεται τα μάτια ενός τυφλού ανθρώπου.

Μέσα από τις παραπάνω ιστορίες αλλά και άλλες που περιέχονται στο συγκεκριμένο παραμυθοβιβλίο, το παιδί καλλιεργεί τις δημιουργικές δυνάμεις που κρύβονται μέσα του. Γίνεται ποιητής της ζωής, βλέπει πέρα από αυτό που φαίνεται, συγκινείται με την απλότητα και αναζητά περιεχόμενο σε αυτό που για τους άλλους δείχνει μη ουσιώδες!

Ο Άντερσεν έλεγε : « Οτιδήποτε βλέπεις μπορεί να γίνει ένα παραμύθι και μπορείς να βγάλεις μια ιστορία από οτιδήποτε αγγίξεις». Οι συγγραφείς μας έκαναν πραγματικότητα την πρόταση αυτή, δημιουργώντας όμορφα παραμύθια από απλά καθημερινά ερεθίσματα γιατί η δημιουργία δεν έχει ανάγκη το σύνθετο για να εκφραστεί!

Το παιδί έχει ανάγκη, λέμε εμείς οι ψυχολόγοι, να καλλιεργήσει από μικρό μια θετική στάση για τη ζωή. Είναι σημαντικό για τον ψυχισμό του να γνωρίζει πως παρά τις όποιες δυσκολίες και προβλήματα, στο τέλος με προσωπικό αγώνα, πείσμα και θέληση τα πάντα πηγαίνουν καλύτερα. Την αισιόδοξη στάση καλλιεργούν τα παραμύθια. Την αισιόδοξη στάση καλλιεργεί και το παρόν βιβλίο.

Στον «Φώτη, το κλωνί και το Γαλάζιο Φίδι» ένα διαφορετικό σε χρώμα φίδι, βοηθά ένα μικρό παιδί, να ξεπεράσει τις ανασφάλειές-φοβίες του, να σταθεί στα πόδια του, να αντλήσει θάρρος από τη δύναμη που κρύβεται μέσα του και να διεκδικήσει ρόλο στην ομάδα της οικογένειας και της μικρής κοινωνίας. Στην «Ελυνέερ ή το σπιτοκάθισμα του Φοβογιώργη», ο Ροδινός, τα βάζει με τα στοιχεία και τα στοιχειά της φύσης. Πραγματώνει σπουδαίους άθλους. Δεν φοβάται. Και στο τέλος κατορθώνει να ξαναφτιάξει το σπιτικό στου στον τόπο από τον οποίο τον άρπαξαν οι πειρατές μικρό. Μετά από περιπέτειες και μια δύσκολη ζωή… αν έχεις θάρρος και επιμονή ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΝΕΙΣ. Τι σπουδαίο μήνυμα! Στο «Όνειρο της Ρηνιώς» μια μικρούλα, γεννημένη με ιδιαίτερες ανάγκες, διαφορετική από τα άλλα παιδιά, δεν το βάζει κάτω και παρά τον αυστηρό δάσκαλο ή την κοροϊδία των άλλων παιδιών, κατορθώνει να διεκδικήσει τη δική της θέση στον μικρόκοσμο του χωριού της!

Οι παραπάνω ιστορίες αλλά και πολλές ακόμη του βιβλίου αυτού, έχουν διάχυτη μέσα τους την αισιόδοξη οπτική, τη θετική ματιά και συμβάλλουν ουσιαστικά στην ψυχική ενδυνάμωση του παιδιού που θα τις διαβάσει! Ο αναγνώστης ταυτίζεται με τα προβλήματα των ηρώων κι αισθάνεται ότι όπως τα δικά τους ξεπεράστηκαν έτσι και τα δικά του θα ξεπεραστούν αν προσπαθήσει. Ενεργοποιείται λοιπόν η εσωτερική δύναμη και το θάρρος του παιδιού.

Ακόμη μέσα από τα παραμύθια του βιβλίου, το παιδί εξασκεί την λεκτική νοημοσύνη του. Σε αυτό συμβάλλουν τόσο η πολύ προσεγμένη, σχεδόν ποιητική, γλώσσα των κειμένων, όσο και η ικαριώτικη διάλεκτος που φέρνει το παιδί σε επαφή με διαφορετική ντοπιολαλιά. Τέλος , εκφράσεις όπως : « Μια φορά κι έναν καιρό ξεκίνησα να εξαντλήσω τη θάλασσα (Η δημογεροντέ μες στο όνειρο της πέτρας),  Και έψαξε με θεϊκό τρόπο στα μάτια του μα δε βρήκε φόβο, ούτε μετάνοια και έτσι σε μια στιγμή αποφάσισε να τον σώσει ( Ο Ίκαρος ζει) » μαθαίνουν στο παιδί πως ο λόγος έχει κι ένα αλληγορικό, συμβολικό χαρακτήρα και εκφράζει κάτι άλλο από αυτό που αρχικά καταλαβαίνουμε.

Σημαντική η συμβολή των παραμυθιών γενικότερα αλλά και των παραμυθοιστοριών του παρόντος βιβλίου ειδικότερα, στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης του παιδιού αλλά και σε αυτό που εμείς οι ψυχολόγοι ονομάζουμε ενσυναίσθηση, η ικανότητα δηλαδή να νιώθεις τον άλλον. Το παιδί ερχόμενο σε επαφή με τους ήρωες των ιστοριών, αρχικά τους παρατηρεί. Μετά προσπαθεί να τους καταλάβει. Να καταλάβει τα συναισθήματά τους και στη συνέχεια να ερμηνεύσει τις πράξεις τους.

Για παράδειγμα στην ιστορία «Ο Κυρ Αντώνης στ’ απέσω περιβόλι» το παιδί αισθάνεται τη λύπη του μοναχικού γεράκου για τον γαϊδαράκο του, τον μοναδικό του φίλο. Αφουγκράζεται το συναίσθημα της μοναξιάς, της απώλειας και ερμηνεύει στο τέλος τις περίεργες πράξεις του κυρ Αντώνη. Δείτε πόσα πολλά συναισθήματα δουλεύονται μόνο σε μία μόνο ιστορία! Και το ίδιο γίνεται και στις υπόλοιπες. Στο ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ το παιδί συμμετέχει στην χαρά, το γλέντι, τον ενθουσιασμό των κατοίκων του νησιού, μυείται στην αρετή της φιλοξενίας για να ερμηνεύσει στο τέλος την πράξη των μοιρών, να χαρίσουν δηλαδή ένα μπαούλο με δώρα ζωής στους Ικαριώτες.

Παράλληλα με τη συναισθηματική καλλιεργείται και η ενδοπροσωπική νοημοσύνη του παιδιού, δηλαδή η ικανότητα να αναλύει τον εαυτό του, τα συναισθήματα, τους φόβους του, να ερευνά τον εσωτερικό του κόσμο και να ερμηνεύει τις πράξεις του. Πώς γίνεται αυτό; Μα φυσικά με τη βοήθεια των παραμυθιών. Ξεκινώντας αρχικά να ερμηνεύει τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων των παραμυθιών, το παιδί αποκτά την ικανότητα να μετέρχεται σταδιακά και στον δικό του εσωτερικό κόσμο και να τον παρατηρεί. Στην «Ήττα του χρόνου» για παράδειγμα, ο εγωισμός ενός βασιλιά, που θεωρεί ότι ξεπέρασε τους πάντες και τα πάντα, τον οδηγεί στην ύβρη και την τιμωρία. Σε μια στιγμή τα χάνει όλα. Η ιστορία προβληματίζει το παιδί στο θέμα των ορίων και των συνεπειών που έχουν όταν ξεπεραστούν: « Επιτρέπονται άραγε τα πάντα στη ζωή;» ή « Τι γίνεται όταν νιώσω ότι είμαι ο καλύτερος όλων, κανείς δεν με ξεπερνά σε τίποτα;»

Άλλα παραδείγματα: Οι φόβοι του Φώτη στον «Φώτη, το κλωνί και το γαλάζιο φίδι», οι αδυναμίες της Ρηνούλας στο «Όνειρο της Ρηνιώς» φέρνουν το παιδί σε διάλογο με τους δικούς του φόβους και αδυναμίες, το εξασκούν στην προσωπική του ενδοσκόπηση.

Να σταθώ τέλος και στην υπέροχη εικονογράφηση του βιβλίου, που έρχεται να συμπληρώσει την ομορφιά των κειμένων και να ενισχύσει την αισθητική καλλιέργεια του παιδιού.

Να τελειώσω με έναν αγαπημένο στίχο του Σεφέρη: «Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές, είναι γιατί τα ακούς γλυκότερα».

Πραγματικά αγαπητοί μου φίλοι, γλυκότερα ακούγονται όσα θέλουν να μας πουν οι συγγραφείς του βιβλίου μέσα από τις δέκα υπέροχες παραμυθοϊστορίες τους!

                                                                        Μπουμπούσης Γιώργος