Κείμενο Γιάννη Παπαγιάννη

Κυρασολένη

Η κυρασολένη, αν κατάλαβα καλά, αν και πρώτη φορά άκουσα τον όρο, είναι το ουράνιο τόξο. Αυτή ήταν η βάση επάνω στην οποία πλέχτηκε η εξαιρετική ιδέα πέντε συμπατριωτών μας: να γράψουν μια σειρά από παραμύθια – ιστορίες, οι οποίες, με κάποιον τρόπο, να εμπλέκουν την Ικαρία στην αφήγησή τους. Με άξονα λοιπόν την κυρασολένη, η οποία εμφανίζεται σποραδικά στις ιστορίες, δίνοντας τον ρυθμό και το τέμπο στα παραμύθια, οι πέντε συγγραφείς έγραψαν από 2 ιστορίες και μας παρουσιάζουν ένα σύνολο δέκα παραμυθιών. Η υφολογική και θεματική διαφοροποίηση των συγγραφέων όχι μόνο δεν μειώνει το εγχείρημα, αλλά αντίθετα του δίνει ποικιλία και πνοή. Άλλωστε είναι ορατός ο κοινός οραματισμός των πέντε, αφού το βιβλίο, παρ’ ότι προέρχεται από διαφορετικά δημιουργήματα διαφορετικών ανθρώπων διατηρεί, χάρη και στην καλαίσθητη έκδοση και εικονογράφηση, μια ενιαία φόρμα, ένα δικό του ύφος. Εξαιρετική επίσης η ιδέα των δημιουργών, να τοποθετήσουν ως ήρωες των ιστοριών τους μορφές της Ικαριακής μυθολογίας και γλυπτά όπως η γοργόνα ή η σκέψη του Ίκαρη ή την λουόμενη του Κώστα Γεωργακά και, φυσικά, πάνω από όλα, τον ίδιο τον Ίκαρο.

Η Δέσποινα Σιμάκη είναι η συγγραφέας που ξεκινάει τον τόμο. Και στα δύο διηγήματα που έχει γράψει, όπως άλλωστε και σε άλλα κείμενα που έχει κατά καιρούς δημοσιεύσει, είναι εμφανής η προσπάθειά της να διασώσει την Ικαριακή διάλεκτο, μια από τις πολύ σημαντικές διαλέκτους των νησιών, η οποία δυστυχώς χάνεται. Θα επιμείνω σε αυτήν την πολύ σημαντική συνεισφορά της Δέσποινας Σιμάκη, η οποία ανασύρει και διασώζει όχι μόνο ένα πλούσιο λεξιλόγιο αλλά και έναν διαφορετικό εκφραστικό δρόμο. Και πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν είναι πολλοί ούτε στο παρελθόν ούτε, πολύ περισσότερο, στο παρόν, οι άνθρωποι που τολμούν να γράψουν στο Ικαριακό ιδίωμα, με δεδομένο ότι οφείλεις να γνωρίζεις κάτι πολύ καλά για να το χρησιμοποιήσεις αφηγηματικά. Πρωταγωνιστές και στα δύο παραμύθια της Δέσποινας Σιμάκη, άνθρωποι διαφορετικοί, απομονωμένοι από τις κοινωνικές ομάδες. Ο Φώτης το κλωνί, αδύναμος τόσο που τον παίρνει ο αέρας, το γαλάζιο φίδι, ένα φίδι που λόγω του χρώματός του δεν γίνεται αποδεκτό από τα άλλα φίδια, ο κυρ Αντώνης, ένας γέροντας απομονωμένος κι αντικοινωνικός, γίνονται οι ήρωες μέσα από τις ιστορίες των οποίων η συγγραφέας θα μας δείξει τη σημασία της διαφορετικότητας. Τα κείμενα της Δέσποινας Σιμάκη έχουν αφηγηματική επάρκεια κι αποδεικνύουν, παρά την απλή μορφή τους, πολύχρονη πεζογραφική προσπάθεια και γνώση των αφηγηματικών χρόνων ή αλλιώς, όπως είχε πει με απλότητα ο Καβάφης: γνωρίζει τι να πει, τι να μην πει και σε τι να σταθεί η προσοχή του αναγνώστη.

Τον Ηλία Γιαννίρη, ο οποίος ακολουθεί, τον γνώρισα πολύ πρόσφατα και διάβασα την μοναδική, απ’ ό,τι βλέπω στο βιογραφικό του, ποιητική συλλογή. Θεωρώ ότι είναι ένας άνθρωπος με ταλέντο, ιδιαίτερη, διαφορετική ματιά και πρωτότυπες ιδέες. Τα δύο παραμύθια του διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα κείμενα του βιβλίου κι απομακρύνονται από την καθιερωμένη θεματολογία των παραμυθιών. Δεν μπορώ να πω ότι δεν με ξάφνιασε θετικά και δεν ζήλεψα την ιδέα του πρώτου παραμυθιού του, της «γραμμής». Εδώ πρωταγωνιστεί μια ευθεία γραμμή, η οποία κατορθώνει να κρυφτεί ως ευθεία που είναι σε ποικίλα αντικείμενα τα οποία έχουν ως σχήμα ευθείες και τελικά να ταξιδέψει στην Ικαρία κρυμμένη στην ίσαλο γραμμή των καραβιών, η οποία φυσικά είναι ευθεία. Αλλά και το δεύτερο παραμύθι του, όπου πρωταγωνιστεί ένας τυφλός κι ένα μερμήγκι το οποίο μιλάει και εγκαθίσταται στο αυτί του τυφλού έτσι ώστε να του δίνει πληροφορίες για τον έξω κόσμο, είναι μια ιδέα που έχω την εντύπωση ότι δεν την έχω ξανασυναντήσει, πράγμα σπάνιο σε μια πληθώρα πεζογραφημάτων που, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει παρθενογέννεση στην τέχνη, δεν μπορούν παρά να επαναλαμβάνονται.

Η Φρόσω Χωριάτη, όπως αναφέρει στο βιογραφικό της, εκδίδει για πρώτη φορά. Αυτό που μπορούμε να παρατηρήσουμε στα κείμενά της, είναι μια γλωσσική ορθότητα, μια γραφή ακριβής, λιτή, χωρίς γλωσσικούς αυτοσχεδιασμούς, η οποία μπορεί να ανταποκριθεί με απόλυτη επάρκεια στις απαιτήσεις των ιστοριών της. Στην αφηγηματολογία της, στο «δώρο της ζωής» έχουμε μια κλασσική αφήγηση παραμηθιού, με μοίρες και ξωτικά που συνδέονται με τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης Ικαρίας. Στο δεύτερο παραμύθι της, το όνειρο της Ρηνιώς, έχουμε μια ιστορία πολύ πιο ανθρώπινη και πολύ πιο κοντά στο διήγημα, όπου η αναπηρία ενός κοριτσιού μπορεί να αναπληρωθεί, όπως σε κάθε άνθρωπο, από άλλα ταλέντα.

Η Αγγελική Παριάρου έχει ήδη εκδώσει ένα βιβλίο. Στο πρώτο της διήγημα, ήρωας είναι το μυθικό πρόσωπο που δεν θα μπορούσε να λείψει: ο Ίκαρος. Παίζοντας ανάμεσα σε δύο χρόνους, στον μύθο και στο σήμερα, η Αγγελική Παριάρου καταφέρνει να συνδέσει το παραμύθι με την πραγματικότητα και τις ιστορίες της μυθολογίας με την μυθολογία του σήμερα. Αυτό που αναδεικνύεται έντονα στο κείμενο, είναι η ανάγκη της φυγής και του ταξιδιού, η αδυναμία του ήρωα να μείνει στα κοινά και τετριμμένα. Στο δεύτερο παραμύθι, με τον εύγλωτο τίτλο «η ήττα του χρόνου», ένας δεύτερος Οιδίποδας αποκαθηλώνεται και χάνει την δόξα και τα πλούτη του από την δική του βλασφημία, η οποία είναι η έπαρσή του απέναντι στον χρόνο.

Στα παραμύθια της Άννας Καλαλή, η οποία κλείνει τον τόμο, κυριαρχεί μια γραφή ιμπρεσιονιστική, μια γλωσσική επιδεξιότητα και καλλιέπεια η οποία γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στο παραμύθι που κλείνει τη συλλογή και δεν είναι ακριβώς παραμύθι. Στο πρώτο της κείμενο, το «Ελυνέερ ή το σπιτοκάθισμα του φοβογιώργη», έχουμε περισσότερα στοιχεία παραδοσιακού παραμυθιού και επίσης περισσότερα γλωσσικά στοιχεία της Ικαριακής ιδιολέκτου.

Η Κυρασολένη σχεδιάστηκε και κατόρθωσε να γίνει ένα ταξίδι. Το σύνολο των παραμυθιών ανεξάρτητα από το προσωπικό ύφος και τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα του κάθε συγγραφέα, κατορθώνει να δημιουργήσει μία ατμόσφαιρα, έναν διαφορετικό, φαντασιακό κόσμο στον οποίο καλείται να βυθιστεί ο αναγνώστης. Είναι ένα βιβλίο ξεχωριστό, που διαφοροποιείται από τα συνήθη εκδοτικά πεπραγμένα και μας οδηγεί σε ένα φαντασιακό ταξίδι με άξονα και θέμα το νησί μας. Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλη τη συγγραφική ομάδα που με κάλεσε να μιλήσω για αυτό το βιβλίο και να τους συγχαρώ για την ιδέα και για την προσπάθεια. Σας ευχαριστώ.

Γιάννης Παπαγιάννης